Het uitstellen van de erfbelasting met het tweetrapstestament

Als iemand overlijdt, is een testament hét document waarin staat wat er met zijn of haar vermogen gebeurt. Een prettige manier om er zeker van te zijn dat wat u achterlaat, terecht komt bij de personen en instanties die u zelf hebt aangewezen. Er kan sprake zijn van één of meer erflaters: personen die het vermogen ontvangen. Wat minder bekend is, is het zogenaamde tweetrapstestament. Wat een tweetrapstestament is en welke (fiscale) voor- en nadelen aan deze constructie kleven, leest u in dit artikel.

Wat is een tweetrapstestament

Het tweetrapstestament is, zoals de benaming als zegt, een testament waarin in feite twee stappen zijn verwerkt. De eerste stap (‘trap’) is dat als iemand overlijdt, de langstlevende partner in eerste instantie de enige erflater is. Overlijdt ook deze langstlevende ouder, dan volgt de tweede stap. De kinderen van de overleden ouders erven op dat moment alsnog ook vermogen uit de nalatenschap van hun eerder gestorven ouder.

Degene die als eerste het gehele vermogen erft, heet de ‘bezwaarde’. De erflater is namelijk bezwaard met een voorwaarde, namelijk dat het vermogen van de overlevende dat over is gebleven na zijn of haar overlijden, terug gaat in de nalatenschap. In het testament staat vervolgens wie dit restant ontvangt: de kinderen. Deze kinderen krijgen ook wel de benaming de ‘verwachter’. De verwachters zijn al wel erfgenaam onder de opschortende voorwaarde dat de eerste erfgenaam (hun andere ouder) ook overlijdt.

Het tweetrapstestament en erfbelasting

Een tweetrapstestament is van invloed op de erfbelasting. Bij een dergelijke constructie is er zowel erfbelasting verschuldigd bij het eerste als bij het tweede overlijden. Soms is dit fiscaal gunstig, soms juist niet. In dat laatste geval is het raadzaam om voor een andere testamentvorm te kiezen.

Bij een tweetrapstestament erven de kinderen nog niets bij het overlijden van de eerste ouder, ook niet op papier. De langstlevende partner heeft een vrijstelling van maximaal € 680.645 in 2022. Dat is aanzienlijk meer dan het bedrag dat kinderen mogen aftrekken van hun geërfde vermogen voordat ze erfbelasting afdragen. Die vrijstelling ligt namelijk op € 21.559 in 2022. Voor alles wat er dan nog overblijft aan vermogen, betalen zowel de langstlevende ouder als de kinderen 10% erfbelasting over de eerste € 130.425 en 20% op alles wat daarboven ligt.

Het uitstellen van erfbelasting

Het meest in het oog springende voordeel van een tweetrapstestament in vergelijking met de ouderlijke boedelverdeling en de wettelijke verdeling, is dat er bij het eerste overlijden minder erfbelasting wordt afgedragen. Afhankelijk van de situatie, hoeven de kinderen dan ook minder erfbelasting te betalen als de langstlevende ouder ook overlijdt. 

Hoe dan ook wordt het betalen van de erfbelasting deels uitgesteld. De langstlevende partner bespaart erfbelasting, zolang het af te dragen bedrag onder de vrijstelling van € 680.645 (in 2022) blijft. Als er in een testament is gekozen voor de ouderlijke boedelverdeling en wettelijke verdeling, moet de langstlevende daarentegen erfbelasting aan zijn of haar kinderen voorschieten, al krijgen ze het vermogen alleen nog op papier. Bij een tweetrapstestament hoeft de langstlevende geen erfbelasting af te dragen over de nalatenschap die hun kinderen uiteindelijk toekomt.

Let hierop bij uw keuze voor een tweetrapstestament

Wat te doen? Kiest u voor een ‘reguliere regeling’ in uw testament of voor een tweetrapstestament? In ieder geval is het vanuit fiscaal oogpunt niet zinvol om voor een tweetrapstestament te kiezen, als de kinderen zonder tweetrapstestament al niet meer krijgen dan hun vrijstelling. Vaak is het ook niet gunstig als de langstlevende met tweetrapstestament meer ontvangt dan de vrijstelling, omdat de tarieven boven de vrijstellingen gelijk zijn.

In de praktijk ligt een en ander ingewikkelder. Er zijn diverse factoren die meespelen in de vraag of een tweetrapstestament een voordelige keuze is. Denk aan de mate waarin het vermogen slinkt in de jaren dat de langstlevende ouder nog leeft, in hoeverre de waarde van het vermogen stijgt of daalt, eventuele estate planning, toekomstige fiscale wijzigingen en last but not least het aantal jaren dat de langstlevende ouder nog doorleeft. 

Zo geldt voor de tarieven bij een tweetrapstestament dat het tijdstip van overlijden van de desbetreffende ouder niet bepalend is voor de hoogte daarvan. De kinderen dragen altijd erfbelasting af op basis van de tarieven die gelden op het moment van het overlijden van de langstlevende ouder. Dat is anders dan bij de ouderlijke boedelverdeling en wettelijke verdeling, waarvoor het moment van overlijden van de desbetreffende ouder bepalend is. Bij enorme tariefstijgingen is dat dus ongunstig in het geval u voor een tweetrapstestament kiest.

Laat u adviseren door een notaris

Vanwege de complexiteit van dit onderwerp is het voor het opstellen van uw testament aan te bevelen om u te laten adviseren en bijstaan door een notaris. Deze kent alle ins en outs van testamenten en de fiscale gevolgen die uw keuzes hebben. Want simpelweg uitgaan van de vuistregel dat een tweetrapstestament fiscaal met name geschikt is voor gevallen waarin de nalatenschap een omvang heeft die kleiner is dan de vrijstelling voor de langstlevende, is in veel gevallen te kort door de bocht als u zo min mogelijk erfbelasting wilt (doen) afdragen.