Erfrecht: wat is de legitieme portie?

Soms vinden ouders om uiteenlopende redenen dat hun kind geen recht heeft op een wettelijk erfdeel als de ouder komt te overlijden. Zij leggen dan in hun testament vast dat ze het kind onterven. De wet bepaalt dat een kind nooit volledig onterfd kan worden. Er blijft namelijk altijd recht bestaan op de legitieme portie.

Wat is de legitieme portie?

De legitieme portie is het deel van de erfenis waar het kind altijd recht op houdt. De legitieme portie bestaat uit de helft van het wettelijke erfdeel. Laten we uitgaan van een voorbeeld: het betreffende kind had normaal gesproken recht op een derde deel van de erfenis, omdat er nog een echtgenoot en een ander kind zijn. Nu heeft de overleden ouder in het testament bepaald dat dit kind geen recht heeft op de nalatenschap. De legitieme portie is dan de helft van het wettelijke erfdeel. Kort door de bocht betekent dit dat het onterfde kind dan recht heeft op een zesde deel van de nalatenschap.

Nalatenschap versus legitimaire massa

Toch klopt het niet helemaal wat hierboven staat. De legitieme portie berekenen we namelijk niet alleen over de nalatenschap. Voor het berekenen van de legitieme portie kijken we naar de nalatenschap en we tellen daar alle giften die de erflater bij leven heeft gedaan bij op. We noemen de nalatenschap en de giften samen de legitimaire massa. In de praktijk blijkt de legitimaire massa vaak lastig te berekenen, omdat het onterfde kind geen toegang heeft tot de informatie waaruit blijkt dat er giften gedaan zijn. Via een rechter kan het kind dan afdwingen om inzage te krijgen in de bankafschriften die teruggaan tot zeven jaar voor de datum van overlijden.

Inkorten van giften

Als u als onterfd kind kunt aantonen dat er voor het overlijden grote giften gedaan zijn, dan kan de legitimaire massa een veel hoger bedrag zijn dan het bedrag van de nalatenschap. Als het kind dan besluit een beroep te doen op de legitieme portie van zijn erfdeel, dan bestaat de kans dat de legitieme portie meer is dan het erfdeel dat de erfgenamen zullen ontvangen. In uitzonderlijke gevallen kan het zelfs zo zijn dat de nalatenschap niet toereikend is om de legitieme portie te voldoen. In dat geval moeten de erfgenamen de giften aan de nalatenschap terugbetalen, zodat hiervan de legitieme portie betaald kan worden. We noemen dit juridisch het inkorten van giften.

Wat u moet weten over het opeisen van de legitieme portie

• De legitieme portie gaat boven de betaling van de nalatenschap aan de erfgenamen. Dit betekent dat eerst de legitieme portie moet worden voldaan, voordat de nalatenschap over de erfgenamen verdeeld kan worden.
• De legitieme portie bestaat enkel uit geld. U ontvangt dus geen spullen die tot de nalatenschap behoren.
• U bent geen erfgenaam.
• U kunt de legitieme portie pas opeisen wanneer de langstlevende echtgenoot is overleden. Het is overigens wel van belang dat u de hoogte van de legitieme portie zo spoedig mogelijk vaststelt na het overlijden en niet wacht tot de langstlevende ouder overlijdt.
• U moet een beroep doen op de legitieme portie binnen vijf jaar na het overlijden van de erflater.
• U bepaalt zelf of hij een beroep doet op de legitieme portie. Besluit hij hier geen beroep op te doen, dan is de legitieme portie deel van de nalatenschap en zal deze verdeeld worden onder de andere erfgenamen.

Wilt u meer weten over het opeisen van uw legitieme portie of heeft u hulp nodig bij het berekenen van de hoogte ervan, neem dan contact op met HJ Notariaat.