De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (Wbtr)

Met ingang van 1 juli 2021 is er een wetswijziging van toepassing voor alle stichtingen en verenigingen. Of u nu een (sport)vereniging bestuurt, aan het hoofd staat van een woningbouwvereniging of een lokale hobbyclub of kerkgenootschap leidt, de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (Wbtr) geldt voor al deze instellingen. Maar wat houdt de Wbtr nu precies in en welke zaken zijn er veranderd per 1 juli 2021? En wat is de rol van de notaris hierin?

Wat is het doel van de Wbtr?

De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen is in het leven geroepen om de kwaliteit van bestuur en toezicht bij verenigingen en stichtingen te verbeteren. In grote lijnen betekent de wet minder discussie in de vereniging en behoedt de wet bestuursleden voor persoonlijke aansprakelijkheid.

Zo zorgt de nieuwe wet ervoor dat belangenverstrengeling een stuk ingewikkelder wordt. Wil je als bestuurder iets inkopen bij een bevriende ondernemer of bij je eigen onderneming, dan zullen de overige bestuursleden zonder jouw inmenging moeten overleggen en besluiten of ze het hiermee eens zijn. Dit betekent ook dat ze bij andere verkopers offertes kunnen opvragen. Hierbij is het vooral van belang dat het belang van de rechtspersoon voorgaat op het belang van de individuele bestuurder.

Een ander belangrijk punt is dat de Wbtr financieel wanbeheer voorkomt. Op basis van de nieuwe wet kan een bestuurslid niet meer op eigen initiatief grote financiële risico’s nemen, maar moeten financiële beslissingen altijd in overleg met de overige bestuursleden worden genomen.

Wat houdt de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen in?

De nieuwe wet betekent concreet dat bestuurders en commissarissen bij het uitvoeren van hun taken altijd het belang van de rechtspersoon voorop moeten stellen. Kan er sprake zijn van belangenverstrengeling? Dan doet de persoon die een individueel belang heeft een stapje terug en laat deze de besluitvorming over aan de overige bestuurders en commissarissen. Tegenstrijdige belangen kunnen voor onenigheid binnen het bestuur zorgen. Door de angel er nu vroegtijdig uit te trekken, zorgt de wet ervoor dat alle beslissingen in het belang van de stichting of vereniging kunnen worden genomen.

Maar de wet ziet op meer dan alleen de belangenverstrengeling toe. Zo moet voortaan de taakverdeling ook duidelijk in de statuten worden opgenomen. En misschien nog wel belangrijker: wie neemt deze taken over als een bestuurder tijdelijk - bijvoorbeeld door ziekte - of permanent - bijvoorbeeld door het overlijden van de bestuurder - zijn taken niet meer kan uitvoeren?

De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen regelt ook dat er een wettelijke basis is voor het instellen van een toezichthoudend orgaan. Dit is echter niet verplicht. Verenigingen, stichtingen en coöperaties kunnen zelf bepalen of ze dit orgaan vorm willen geven.

Wat verandert er met de nieuwe Wbtr?

Misschien is het feit dat bestuurders hoofdelijk aansprakelijk zijn als er iets misgaat binnen de vereniging of de stichting, wel de belangrijkste verandering van de wet. Juist daarom is het zo belangrijk dat het bestuur en de organisatie goed op orde zijn.

Op het gebied van tegenstrijdige belangen was er voor verenigingen en coöperaties ook voor 1 juli 2021 al iets in de wet geregeld. Zo kon de algemene vergadering een of meer mensen aanwijzen om de instelling te vertegenwoordigen als er sprake was van tegenstrijdige belangen. Met de inwerkingtreding van de nieuwe wet kan dit dus niet meer. Met de komst van de nieuwe wet mag degene die een persoonlijk belang heeft, niet meer deelnemen aan de besluitvorming die aan dit belang raakt. Voor stichtingen was overigens tot 1 juli 2021 nog niks geregeld in de wet rondom belangenverstrengeling.

De Wbtr is er vooral om de besluitvorming binnen stichtingen en verenigingen beter te laten verlopen en individuele bestuurders minder individuele macht toe te kennen. Een andere belangrijke wijziging is dan ook dat een bestuurder of commissaris niet meer stemmen kan uitbrengen dan de overige bestuursleden samen. Een statutaire bepaling waarin is opgenomen dat een bepaald bestuurslid een doorslaggevende stem heeft wanneer er slechts twee bestuursleden zijn, is dus niet meer mogelijk. 

Maar let op: staat er nu nog iets in de statuten dat op dit gebied afwijkt van de wet, dan blijft de statutaire regeling gelden tot de statuten worden gewijzigd of tot uiterlijk vijf jaar na inwerkingtreding van de wet.

Wanneer moet ik mijn statuten aanpassen?

De wet trad al op 1 juli 2021 in werking, maar besturen hebben tot uiterlijk vijf jaar na deze datum om de statuten aan te passen. De notaris is gerechtigd om wijzigingen in de statuten aan te brengen. Wachten met het wijzigen van de statuten betekent niet dat de nieuwe regels dan nog niet gelden. Een aantal wijzigingen in de wet zijn namelijk van dwingend recht. Dit betekent dat een regeling in de statuten die afwijkt van de wet, niet langer geldig is. De wet gaat dan altijd voor. Dat is onder meer het geval bij tegenstrijdige belangen.

Naast het doorvoeren van de verplichte wijzigingen in de statuten, kan dit een mooi moment zijn om ook de overige bepalingen in de statuten eens tegen het licht te houden. Zijn alle statuten nog van deze tijd of zijn er wellicht zaken die ook gewijzigd moeten worden? HJ Notariaat denkt hierover graag met u mee. Neem voor meer informatie of het maken van een afspraak contact met ons op.